Cerrahi işlemler sonrasında gelişen enfeksiyonlar, doktor ve hasta için ciddi bir sorun ve endişe kaynağıdır. Ameliyat sonrası enfeksiyonlar tüm tıp alanlarında karşımıza çıkabilir. Yumuşak doku enfeksiyonu nispeten kolay tedavi edilebilmesine karşın kemik dokusunun etkilendiği enfeksiyonların tedavisi daha zor olup ve daha uzun sürebilmektedir. Ortopedik ameliyatlardan sonra gelişen enfeksiyonlar, kemik dokusuna zarar vererek takılan implantların kemiğe tutunmalarında zayıflama ve gevşemeye neden olabilir. Aynı şekilde protez ameliyatları sonrasında enfeksiyon gelişirse eklem ve kemiği etkileyerek protezin gevşemesine yol açabilir.

Enfeksiyon belirtileri genellikle ağrı, şişlik, sıcaklık, kızarıklık, hassasiyet olarak ortaya çıkar. Ayrıca enfeksiyon bölgesinde akıntı, yorgunluk, ateş, üşüme ve gece terlemeleri gibi enfeksiyon belirtileri de görülebilir. Protez ameliyatları sonrasında gelişebilecek enfeksiyonlarda, enfeksiyon tedavisi gecikir veya enfeksiyon zamanında fark edilemez geç tanı koyulursa, uzun ve zorlu bir tedavi süreci yaşanabilir. Halbuki gerekli önlemler alındığında cerrahi enfeksiyonlar önlenebilmekte ve olası bir enfeksiyon durumunda da erken teşhis ile güvenle tedavi edilebilmektedir.

Sadece protez ameliyatları değil, tüm ortopedik ameliyatlarından sonra enfeksiyon riski söz konusudur. Protez enfeksiyonları, ameliyattan sonra günlük hayattaki hareketleri ve dolayısıyla yaşam kalitesini etkileyecek bir durum olduğundan özellikle dikkat edilmesi gereken bir konudur. Protez cerrahisi sonrası enfeksiyon gelişimi erken saptandığında, uygun ilaç tedavisi ve gerekirse cerrahi müdahale ile tedavi edilebilmektedir.

Protez Ameliyatı Sonrası Enfeksiyon Risk Faktörleri Nelerdir?

Vücudun bağışıklık sistemini zayıflatan koşullar enfeksiyon gelişme olasılığını arttırır. Protez ameliyatları sonrasında enfeksiyon gelişimi her 100 hastanın bir veya ikisinde rastlanır. Aşağıdaki bahsedilen durumlarda protez ameliyatları sonrası enfeksiyon gelişme riski daha fazladır. Bu risk faktörleri, hastaya ve ameliyat sürecine bağlı olmak üzere iki grupta incelenebilir.

1-Hastaya bağlı risk faktörleri

Şişmanlık (Obezite): İdeal vücut ağırlığının %20’sinden fazlasına sahip olanlarda enfeksiyon riskinin arttığı bilinmektedir. Bu nedenle planlanan ameliyat öncesinde uygun bir diyet ile hastanın kilo vermesini sağlanmak önemlidir.

Şeker (Diyabet) hastalığı: Diyabetli hastalarda enfeksiyon riski diğer hastalara göre 3 kat daha fazladır. Kan şekerinin düzenli kontrolünü yapmak, enfeksiyon riskinin azalmasında rol oynar.

Diğer hastalıklar: Kronik böbrek yetmezliği, bacak damarlarında dolaşım bozukluğu, romatoid artrit ve benzeri iltihaplı romatizmal eklem hastalıklarında cerrahi sonrası enfeksiyon oluşma riski daha yüksektir.

Kortizon ilaçları: Başka hastalıklara bağlı olarak uzun süredir orta veya yüksek dozda kortizon tedavisi görmekte olan hastalar protez ameliyatları sonrası enfeksiyon riskli grupta yer alırlar.

Sigara kullanımı: Sigara içen hastalarda damar kan dolanımı bozulur, kollajen yapımı azalır ve yara iyileşmesi gecikir. Ameliyatlardan önce 30 gün süreyle sigara kullanılmaması tavsiye edilmektedir.

Beslenme bozukluğu (malnütrisyon): Ciddi beslenme bozukluğuna bağlı vücut direnci ve bağışıklığı azaldığı için, yara iyileşmesi gecikir.

Ameliyat öncesi ve sonrası hastanede kalış süresinin uzaması: Hastanede uzun süre yatan hastaların cilt florasındaki mikroorganizmalarda artış olur. Hastane ortamında bulunan dirençli mikroorganizmalar özellikle risk yaratabilir.  

Başka enfeksiyonların varlığı: Ameliyat öncesi akciğer, idrar yolu, deri ve yumuşak doku enfeksiyonları olan hastalarda cerrahi sonrası enfeksiyon riskinin 2-3 kat arttığı bilinmektedir.

2-Ameliyat süreci ile ilgili risk faktörler

Ameliyat öncesi vücut temizliği: Ameliyat öncesinde alınan duş sonrasında özellikle ameliyat bölgesine klorheksidin içeren solüsyonların uygulanması ile, enfeksiyon için önemli bir kaynak oluşturan ciltteki mikrobiyal koloni sayısını azaltmaktadır. Operasyon öncesi klorheksidin içeren bir mendil ile temizlik yapıldığında operasyon sonrası enfeksiyon riskinin azaldığı saptanmıştır. Aynı şekilde hastanede ameliyattan hemen önce klorheksidin içeren özel solüsyonlar ile hastanın ağız ve burun temizliğinin yapılması da ortopedi ameliyatları sonrası enfeksiyon riskinin azalmasına yardımcı olmaktadır.

Ameliyat alanının temizlenmesi: Ameliyatın uygulanacağı cilt alanı doktorunuzun tarifine uygun şekilde temizlenmelidir. Yetersiz cilt temizliği enfeksiyonlara neden olabilir. Ameliyattan önceki günün akşamı cerrahi bölgenin traş edilmesi enfeksiyon riskini arttırabilir. Traş esnasında deride oluşan minik yaralanmalar sonucu enfeksiyonlar görülebilir. Cerrahi alan tıraş edilecekse ameliyatın hemen öncesinde yapılmalı ve jilet yerine makas, elektrikli traş makinesi veya tüy dökücü kremler kullanılmalıdır.

Ameliyathane ve diğer çevresel faktörler: Enfeksiyonların meydana gelmesinde operasyonun tipi, implant kullanımı, uygun ve yeterli cerrahi hazırlık, antimikrobiyal profilaksi, ameliyat süresi gibi tıbbi tekniklerin önemli rolü vardır. Ayrıca ameliyathanedeki havalandırma, cerrahi aletlerin sterilizasyonu, ekipteki kişilerin cerrahi temizlik kurallarını düzgün uygulamaları da önemlidir. Deneyimli ve bilgili bir cerrahi ekip enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltılmasına katkıda bulunur.

Ameliyat sonrasında yara pansumanı: Yaranın kapatılmasında uygulanan teknik, uygulayıcıların deneyimi son derece önemlidir. Pansuman, uygun steril malzeme ile ve mikroptan arındırılmış koşullarda yapılmazsa enfeksiyon riskini arttırır. Doktor tarafından önerilen aralıklar ile ve önerildiği şekilde pansuman uygulanmalıdır.

Ameliyat sonrası takip: Hastanın kendisi ve yakınları enfeksiyon belirtileri konusunda bilgilendirilmeli ve hasta taburcu olduktan sonra evde kendisini de enfeksiyon açısından dikkatli olmalıdır. Ameliyat sonrası hasta düzenli olarak kontrolleri için hastaneye gelmeli ve takip edilmelidir.

Diz Protez Ameliyatları Sonrası Enfeksiyon Neden Oluşur?

Ameliyat sonrası protezli diz eklem bölgesinde, vücuttaki başka enfeksiyonlara bağlı olarak veya bilinmeyen bir nedenden dolayı enfeksiyon gelişebilir. Genellikle hastanın bağışıklık sistemi enfeksiyona neden olabilecek zararlı bakterileri ortadan kaldırır. Bağışıklık sisteminin zayıf olduğu kişi ve durumlarda ise enfeksiyon protez bölgesini tutabilir. Protez ameliyatları sonrasında gelişen enfeksiyonlarda, metal ve diğer suni malzemelerden üretilmiş olan protez implantların varlığı enfeksiyon ile savaşı zorlaştırabilir. Güvenli bir ortamda ve deneyimli ellerde yapılan bir ameliyatta gerekli önlemlerin alınması ile birlikte enfeksiyondan korkmak için bir neden yoktur.

Protez Ameliyatı Sonrası Enfeksiyon Belirtileri Nelerdir?

Protez ameliyatları sonrasında gelişebilecek enfeksiyonlar, erken dönemde veya geç dönemde ortaya çıkabilir.

Ameliyattan sonra erken dönemde ortaya çıkan enfeksiyonlarda, eklemde ağrı, şişlik, kızarıklık, bölgesel ısı artışı ve yaranın akıntı vermesi sık görülen belirtilerdir. Özellikle yara yerinde devam eden akıntıların uzun veya kısa süreli olmasına göre takip edilmesi gereken adımlar bulunmaktadır (Resim 1).

Eğer ameliyat sonrası yara yerinde üç günden daha az bir süre akıntı varsa, öncelikle yaranın gözlenmesi gerekmektedir. Üç günden daha fazla süren akıntı durumunda ise, yaralı bölgeye hacimli kompres pansuman veya Negatif Basınçlı Yara Tedavisi (NPWT) iki gün kapalı izleme yapılması gerekmektedir. Ayrıca hastanın beslenme durumu ve bazı ilaçlarının değiştirilmesi veya kullanımının durdurulması gerekir.

Yarada bir kuruma varsa, takip edilmelidir. Ancak akıntı hala devam ediyorsa, hastanın tıbbi durumu değerlendirilmelidir. Tıbbi durumu zayıf olan hastaların tedavisi tamamlandıktan sonra, yara temizlenmeli ve enfeksiyon durumu kontrol edilmelidir. Enfeksiyon yoksa, yara yeri gözlenmelidir. Ancak enfeksiyon devam ediyorsa enfeksiyonun yüzeysel veya derin olup olmadığı değerlendirilerek tedavi uygulanmalıdır.

Geç dönemde ortaya çıkan enfeksiyonlarda ise öncelikli yakınma ağrıdır. İlerleyen dönemde protezde enfeksiyona bağlı gevşeme ve aşınma da oluşursa, o zaman  eklem üstüne yük verememe, basamama ve yürüme zorluğu gibi yakınmalar başlar.

Deneyimli ve titiz ellerde uygulanan diz protez ameliyatları sonrasında nadiren enfeksiyon görülür. Ancak yine de cerrahi işlem sonrası yara bakımı ve kontrollerin düzenli yapılması son derece önemlidir.

Protez Ameliyatı Sonrası Enfeksiyon Tedavisi Nasıl Yapılır?

Protez enfeksiyonları, erken dönem ve geç dönem enfeksiyonları olmak üzere iki şekilde görülür.

Erken dönem enfeksiyonu: Diz protez ameliyatı yapıldıktan sonraki 3-6 hafta içinde görülen enfeksiyonlardır. Ameliyat sonrası erken dönem enfeksiyonu, ameliyat yerinden 5 günden fazla süren akıntı varlığında şüphelenilir. Bu durumda bölgeyi enfeksiyondan arındırmak için uygun tedavi hızlıca başlanmalıdır. Tedavi için, öncelikle enfekte bölge temizlenir ve alınan kültür laboratuvara gönderilir. Böylece antibiyotik tedavisine başlanarak hasta sık kontroller ile takibe alınır.

Geç dönem enfeksiyonu: Eklem protez ameliyatından 3-6 haftadan sonra ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonlarda bakteriler protezin üzerinde bir biyofilm tabakası oluştururlar ve bu durumda antibiyotikler de tedavide yetersiz kalır. Ayrıca geç dönem enfeksiyonlarda protezin kemikteki yerinde aşınma ve gevşeme meydana da gelebilir. Bu durumda protezin cerrahi olarak çıkarılıp, yenilenmesi (revizyon) gerekir. Eklem protez revizyon cerrahisi duruma göre tek veya iki aşamalı olarak yapılır.

Eklem protez enfeksiyonlarında bakteriyofaj tedavisi:

Özellikle antibiyotiklere dirençli protez enfeksiyonlarında uygulanan bakteriyofaj tedavisi ile olumlu sonuçlar elde etmek mümkündür. Bakteriyofaj tedavisinde kısaca, enfeksiyona neden olan mikrobu yok etme özelliği olan özel bir faj çözeltisi laboratuvar ortamında hazırlanır. Elde edilen bu bakteriyofaj çözeltisi enfeksiyon bölgesine uygulanır. Enfeksiyona neden olan bakteriyi bakteriyofajlar yok eder.

Bakteriyofajlar antibiyotiklerin yetersiz kaldığı biyofilm tabakasını da yok ederler. Bakteriyofajların diğer önemli bir özelliği de insan vücuduna zarar vermeden yalnızca ilgili bakteriyi ortadan kaldırmalarıdır. Tekrarlayan, antibiyotiklere yanıt vermeyen enfeksiyonların tedavisinde bakteriyofajlar ile son derece yüz güldürücü sonuçlar alınmaktadır.

Bakteriyofaj tedavisi ile ilgili ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Hasta protezli eklem bölgesinde enfeksiyondan şüphelenirse, erken teşhis ve tedavi için hemen ortopedi doktoruyla görüşmelidir. Enfeksiyon belirtileri konusunda (yakınmanız ne zaman başladı, ne şekilde başladı vb.) doktorun bilgilendirmesi gerekir. Erken dönemde teşhis edilmiş enfeksiyonlarda genellikle hızlı bir şekilde tedavi sağlanabilmektedir.

Tedavi ve ameliyat ile ilgili endişeleriniz hakkında bizlere danışabilir ve bilgi alabilirsiniz. Sizi diz ağrılarından uzak bir hayata ve sağlıklı bir geleceğe kavuşturmak için buradayız!

Ağrısız, hızlı ve sağlıklı bir iyileşme süreci ile güvenilir tedavi yöntemleri için Op. Dr. Kayhan Turan ve uzman ekibimiz ile iletişime geçebilirsiniz. Daha fazla bilgi için tıklayın.