Kalça Protezi Çıkması Nedir? Neden Olur? Ne Yapılması Gerekir?

İçindekiler:

• Kalça Protezinin Çıkması Nedir?
• Kalça Protezinin Çıkması Ne Sıklıkta Görülür?
• Kalça Protezinin Çıkması İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
• Kalça Protez Çıkmasının Belirtileri Nelerdir?
• Kalça Protez Çıkması Nasıl Tedavi Edilir?
• Kalça Protez Çıkığı Tedavi Edilirken Anestezi Gerekli Midir?
• Kalça Protez Çıkığı Tedavisinde Ortez Kullanmak Gerekir Mi?
• Çıkmayan Kalça Protezi Var Mı?
• Kalça Protez Çıkması Nasıl Önlenir?

Kalça protezi, eklem kıkırdağının aşınması, kırık veya diğer kalça problemleri nedeniyle hasarlanan kalça ekleminin yapay bir eklemle değiştirilmesi işlemidir. Bu cerrahi prosedür, milyonlarca kişiye ağrısız hareket kabiliyeti kazandırmış ve yaşam kalitelerini dramatik şekilde iyileştirmiş son derece başarılı bir tedavi yöntemidir.

Kalça protezi ameliyatı günümüzde rutin olarak uygulanmakta ve %95’in üzerinde başarı oranına sahiptir. Modern cerrahi teknikler, gelişmiş protez malzemeleri ve deneyimli cerrahlarımız sayesinde hastalarımız ameliyat sonrası hızla normal yaşamlarına dönerek, spor yapmak, seyahat etmek ve aktif bir yaşam sürmek gibi tüm aktivitelerine kavuşabilmektedir.

Ancak tıptaki her müdahale gibi, kalça protezi ameliyatının da nadir görülen bazı komplikasyonları bulunmaktadır. Bunlardan en çok endişe yaratan konulardan biri de “protez çıkığı” veya tıbbi adıyla dislokasyon durumudur. Bu durum modern teknoloji ve cerrahi tekniklerle oldukça minimize edilmiş olmasına rağmen, hastalarımızın zihninde büyük kaygı yaratmaktadır.

Hastalarımızla yaptığımız görüşmelerde en sık karşılaştığımız endişeler şunlardır: “Protezim çıkarsa ne olacak?”, “Normal yaşama devam edebilir miyim?”, “Hangi hareketlerden kaçınmalıyım?”, “Spor yapabilir miyim?”, “Tekrar ameliyat olur muyum?” gibi sorular. Bu doğal kaygıları anlıyoruz, çünkü hastalarımız büyük bir cerrahi süreçten geçmekte ve gelecekteki yaşam kaliteleri hakkında bilgi sahibi olmak istemektedir.

Bu yazımızda, kalça protezi çıkığı ile ilgili tüm merak ettiklerinizi uzman görüşlerimizle detaylıca yanıtlayarak, bilimsel gerçekler ışığında endişelerinizi gidermeyi ve size güven vermeyi amaçlıyoruz.

Kalça Protezinin Çıkması Nedir?

Kalça protezi çıkığı (dislokasyon), protezin top kısmının (femoral baş) yuva kısmından (asetabular kap) çıkması durumudur. Bu durum, protez ameliyatının nadir görülen komplikasyonlarından biridir ve modern cerrahi teknikleriyle bu risk önemli ölçüde azaltılmıştır.

Kalça Protezinin Çıkması Ne Sıklıkta Görülür?

Kalça protezi çıkığı oranları, yapılan ameliyatın türüne, kullanılan teknolojiye ve hastanın durumuna göre geniş bir yelpazede değişiklik gösterir.

İlk (Primer) Kalça Protezi Ameliyatları: Uluslararası literatürde, ilk kez kalça protezi ameliyatı olan hastalarda çıkık görülme oranı genellikle %1 ile %4 arasında rapor edilmektedir. Günümüzde modern cerrahi teknikler ve daha stabil protez tasarımları sayesinde bu oran genellikle %1-2 bandında kabul edilmektedir.

İkinci (Revizyon) Kalça Protezi Ameliyatları: Daha önce protez takılmış bir kalçanın çeşitli nedenlerle yeniden ameliyat edilmesi (revizyon) durumunda çıkık riski belirgin şekilde artar. Bu vakalarda oranların %5’ten başlayıp %20’lere kadar çıkabilir. Revizyon ameliyatlarında kas ve kemik dokusunun daha zayıf olması bu risk artışının temel nedenidir.

Kalça Protezi Ana Tipleri Nelerdir?

Kalça protezleri, hasar görmüş kalça ekleminin işlevini geri kazandırmak için tasarlanmış yapay implantlardır. Temelde iki ana tipe ayrılırlar ve her birinin farklı alt bileşenleri ve tasarımları mevcuttur.

Total Kalça Protezi

Total kalça protezi en sık uygulanan protez türüdür. Hem hasarlı kalça kemiği başının (femur başı) hem de leğen kemiğindeki yuvanın (asetabulum) yapay implantlarla değiştirildiği ameliyattır. Kendi içinde farklı bileşen kombinasyonlarına sahiptir:

• Femoral Komponent (Sap): Uyluk kemiğinin içine yerleştirilir. Çimentolu veya çimentosuz olarak kemiğe tutunabilir.
• Asetabular Komponent (Yuva): Leğen kemiğindeki yuvaya yerleştirilir. Genellikle metal bir kabuk ve içine giren bir astar (liner) parçasından oluşur.
• Femoral Baş (Topuz): Sapın ucuna takılan ve yuvanın içinde hareket eden küresel parçadır.
• Liner (Astar): Yuvanın iç yüzeyini kaplar ve başın pürüzsüz hareket etmesini sağlar.

Kısmi Kalça Protezi

Bu protez tipinde, sadece kalça kemiğinin başı (femur başı) değiştirilir. Leğen kemiğindeki orijinal yuva (asetabulum) korunur. (Şekil 2)

Hangi Tip Kalça Protezinde Çıkık Oluşur?

Çıkık, protez başının yuvadan ayrılması durumudur ve teorik olarak her iki ana protez tipinde de görülebilir. Ancak çıkık riski, protezin tasarımına ve hangi tipin kullanıldığına göre farklılık gösterir.

Total Kalça Protezi ve Çıkık Riski:

Geleneksel total kalça protezleri, kısmi protezlere kıyasla daha anatomik bir yapı sunsa da, çıkık riski bu grupta daha sık tartışılan bir konudur. Özellikle protez başının (topuzun) çapı küçüldükçe veya yuvanın pozisyonu ideal olmadığında risk artar. Hastanın yanlış bir hareket yapması (aşırı eğilme, bacak bacak üstüne atma) ile baş yuvadan çıkabilir.

Kısmi Kalça Protezi ve Çıkık Riski:

Kısmi protezlerde çıkık riski genellikle daha düşüktür, çünkü protez başı hastanın kendi anatomik yuvası içinde hareket eder. Ancak zamanla bu protez, kemik yuvayı aşındırabilir ve bu da başka sorunlara yol açabilir.

Kalça Protezinin Çıkması İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Protez sisteminde başı yuva içinde tutan önemli faktörler:

1. Protez Parçalarının Konumu: Protez bileşenlerinin uygun açıda, yönde ve yükseklikte, birbiriyle mükemmel uyum içinde yerleştirilmesi.
2. Yumuşak Doku Gerginliği: Kalça ekleminin çevresindeki güçlü bağlar ve kaslar tarafından oluşturulan ve başı yuvaya bastıran dengeleyici kuvvetler.

Bu faktörlerdeki bir anormallik, protez sisteminin dengesini bozarak kalça protezinin çıkmasına neden olabilir. Çıkık, ameliyattan sonraki erken veya geç dönemde görülebilir. Genellikle ameliyattan sonraki ilk 2 yıl içinde meydana gelen çıkıklar “erken çıkık”, 2 yıldan daha sonra ortaya çıkanlar ise “geç çıkık” olarak sınıflandırılır.

Kalça protezinin çıkması için risk faktörleri 2 ana başlık altında değerlendirilir:

Hasta ile İlişkili Faktörler: Bu faktörler hastanın genel sağlık durumu ve anatomik yapısıyla ilgilidir.

• İleri Yaş (>70-80 yaş): Kas gücünün azalması ve denge sorunları riski artırır.
• Nörolojik Hastalıklar: Kas kontrolünü bozan durumlar (Demans, Parkinson hastalığı, serebral palsi, felç öyküsü) riski ciddi şekilde artırır.
• Kalıtsal Kas Hastalıkları: Kas distrofileri gibi kas gücünü ve yapısını bozan hastalıklar.
• Obezite: Vücut Kitle İndeksinin 30 kg/m²’den fazla olması, hem proteze binen yükü hem de yara iyileşmesi sorunlarını artırır.
• Daha Önce Geçirilmiş Kalça Ameliyatları: Özellikle aynı kalçadan daha önce ameliyat olmuş olmak (revizyon cerrahisi) en önemli risk faktörlerinden biridir.
• Altta Yatan Kalça Hastalığı: Çocukluk çağı kalça hastalıkları veya travmatik kalça kırığı sonrası yapılan protezler, normal kireçlenme (osteoartrit) zemininde yapılanlara göre daha risklidir.
• Alkol veya Madde Bağımlılığı: Hastanın uyumunu ve bilinçli hareket etmesini engeller.

Ameliyat ile ilişkili faktörler: Bu faktörler doğrudan cerrahi süreç ve kullanılan implantlarla ilgilidir.

• Cerrahi Yaklaşım: Özellikle posterior (arka) yaklaşımla yapılan ameliyatlarda, kesilen kas ve kapsülün onarımı düzgün yapılmazsa çıkık riski bir miktar daha yüksek olabilir. Ancak günümüzde her yaklaşım türünde de başarılı sonuçlar alınmaktadır.
• Protez Bileşenlerinin Konumlandırılması: Yuvanın (asetabular kap) ve sapın (femoral stem) ideal açılarla yerleştirilmemesi, mekanik olarak çıkığa zemin hazırlar. Bu, en kritik faktörlerden biridir.
• Yumuşak Doku Onarımı ve Gerginliği: Ameliyat sırasında kesilen kas ve kapsülün uygun gerginlikte ve sağlam bir şekilde onarılması, kalçanın stabilitesi için hayati önem taşır.
• Cerrahın Deneyimi: Kalça protezi cerrahisinde deneyimli bir cerrahın, doğru tekniği uygulama ve olası sorunları öngörme olasılığı daha yüksektir.
• Seçilen Protez Tasarımı: Daha küçük çaplı protez başları (topuzları) çıkık riskini artırırken, daha büyük çaplı başlar çıkık riskini anlamlı ölçüde azaltır. Bu nedenle, yüksek riskli hastalarda bu tür implantlar tercih edilebilir.

Kalça Protez Çıkmasının Belirtileri Nelerdir?

Hastaların en kolay fark edebileceği kalça çıkığı belirtileri şunlardır:

• Ani ve Şiddetli Ağrı: Kalça ve kasık bölgesinde aniden başlayan, keskin ve yoğun bir ağrı hissedilir.
• Hareket Güçlüğü: Bacağın üzerine basmak veya hareket ettirmek imkansız hale gelir.
• Duyulabilir Ses: Çıkık anında “tık” veya “çıt” gibi bir ses duyulabilir.
• Bacakta Şekil Bozukluğu ve Kısalık: Çıkık olan taraftaki bacak, diğerine göre daha kısa görünebilir ve dışa doğru dönmüş bir pozisyonda olabilir.
• Görünür Deformite: Kalça bölgesinde anormal bir şişlik veya şekil bozukluğu fark edilebilir.

Kalça Protez Çıkması Nasıl Tedavi Edilir?

Kalça protezi çıkığı acil bir durumdur ve tedavi süreci birkaç önemli adımdan oluşur. Tedavi çıkığın nedenine göre kişiselleştirilir.

Kapalı Redüksiyon: Bu işlem genellikle ameliyathane veya acil servis ortamında, hastaya anestezi (hafif bir sedasyon veya genel anestezi) verilerek yapılır. Anestezi, kasların gevşemesini sağlayarak doktorun bacağı doğru manevralarla hareket ettirmesine ve protezi cerrahi bir kesi olmadan yerine oturtmasına olanak tanır. Bu işleme “kapalı redüksiyon” denir.

Açık Redüksiyon (Cerrahi): Eğer kapalı redüksiyon başarılı olmazsa veya çıkık tekrarlıyorsa, protezin yerine oturtulması ve gerekirse protez parçalarının değiştirilmesi için cerrahi müdahale (revizyon ameliyatı) gerekebilir.

Kalça Protez Çıkığı Tedavi Edilirken Anestezi Gerekli Midir?

Evet, kalça protezi çıkığı tedavi edilirken anestezi kesinlikle gereklidir.

Tedavinin hangi aşamasında olduğuna bağlı olarak anestezi tipi değişse de, hastanın ağrı hissetmemesi ve kasların gevşemesi için bu zorunlu bir uygulamadır. Tedavi sürecinde iki farklı durum için anesteziye başvurulur:

1. Acil Durum: Protezin Ameliyatsız Yerine Oturtulması (Kapalı Redüksiyon)

Çıkık meydana geldiğinde yapılması gereken ilk işlem, protezi tekrar yuvasına yerleştirmektir. Bu işlem son derece ağrılıdır ve kalça çevresindeki güçlü kaslar spazm nedeniyle aşırı derecede kasılır.

Kaslar kasılı durumdayken protezi yerine oturtmak hem imkansıza yakındır hem de bu deneme sırasında kemiklere veya yumuşak dokulara daha fazla zarar verme riski taşır.

2. İleri Tedavi: Revizyon Ameliyatı (Cerrahi Düzeltme)

Eğer çıkık tekrarlıyorsa veya altta yatan neden protezin yanlış konumlanması, gevşemesi gibi mekanik bir sorun ise, bu durumu düzeltmek için yeni bir ameliyat (revizyon) gerekir.

Kalça protezi revizyon ameliyatı, büyük bir cerrahi işlemdir ve tüm büyük ameliyatlarda olduğu gibi anestezi uygulanması zorunludur.

Kalça Protez Çıkığı Tedavisinde Ortez Kullanmak Gerekir Mi?

Kalça protezi çıkığı tedavisinde kullanılan ortez, genellikle “Kalça Abdüksiyon Ortezi (veya Breysi)” olarak adlandırılan mekanik bir cihazdır. Bu cihaz tipik olarak şu parçalardan oluşur:

• Bel Kemeri: Vücudun bel kısmına sabitlenen bir parça.
• Bacak Manşonu: Ameliyatlı bacağın uyluk kısmını saran bir parça.
• Yan Barlar: Bel kemeri ile bacak manşonunu birbirine bağlayan ve kalça ekleminin hareketini kontrol eden metal veya sert plastik barlar.

Bu ortezin temel amacı, kalça eklemini belirli bir pozisyonda sabit tutarak riskli hareketleri engellemektir. Kalça abdüksiyon ortezi, bacağın;

• Aşırı derecede öne bükülmesini (fleksiyon),
• İçe doğru dönmesini (internal rotasyon),
• Diğer bacağa doğru yaklaşmasını (adduksiyon)

kısıtlar. Bu üç hareket, kalça protezinin çıkmasına neden olan en tehlikeli kombine hareketlerdir. Ortez, kalçayı hafifçe dışa açık (abdüksiyon) pozisyonda tutarak protez başının yuva içinde güvenli bir şekilde kalmasına yardımcı olur.

Peki ortez kullanmak gerekli midir? Bu sorunun cevabı “duruma göre değişir” şeklindedir. Ortez kullanımı, her çıkık vakasından sonra rutin olarak uygulanan bir yöntem değildir. Doktorlar, ortez kullanımına karar verirken çıkığın nedenini ve hastanın genel durumunu değerlendirirler.

Çıkmayan Kalça Protezi Var Mı?

Standart total kalça artroplastisi, günümüz ortopedisinin en başarılı prosedürlerinden biri olmakla birlikte, hastaların küçük bir kısmında tekrarlayan instabilite (çıkık) sorunu ile karşılaşılabilmektedir. Bu zorlu vakalar için, standart tasarımların ötesinde, çıkık riskini minimize etmek amacıyla geliştirilmiş özel protez sistemleri mevcuttur.

Kalça protezi çıkığı riskinin azaltılmasında en temel ve en önemli faktör, ileri teknoloji implantlardan ziyade cerrahın deneyimi ve uyguladığı tekniktir. Mükemmel cerrahi; doğru komponent pozisyonlamasını, yumuşak doku dengesinin titizlikle sağlanmasını ve hasta anatomisine en uygun implantın seçilmesini içerir.

Yüksek stabiliteli protezler, cerrahın cephaneliğinde bulunan değerli ancak yalnızca belirli ve zorlu durumlar için ayrılmış araçlardır. Nihai başarı, bu araçların ne zaman ve nasıl kullanılacağını bilen deneyimli bir hekimin kararına ve cerrahi becerisine bağlıdır.

Kalça Protez Çıkması Nasıl Önlenir?

Kalça protezi ameliyat sonrası doktor ve fizyoterapistin önerilerine uymak, çıkığı önlemede en önemli adımdır. Dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Yasaklı Hareketlerden Kaçının: Özellikle ilk 6-12 hafta boyunca alçak sandalyelere veya koltuklara oturmayın, bacak bacak üstüne atmayın ve çömelmeyin.
• Uygun Oturma ve Yatış Pozisyonları: Otururken dizlerin kalça seviyesinden daha aşağıda olmasına dikkat edin. Yatarken, özellikle yan dönerken, bacaklarınızın arasına bir yastık koyun.
• Tuvalet Yükselticisi Kullanın: Klozetin alçak kalmasını önlemek için bir yükseltici kullanmak hayati önem taşır.
• Fizik Tedavi Egzersizleri: Kalça çevresindeki kasları güçlendirmek için verilen egzersizleri düzenli olarak yapın.
• Düşmelere Karşı Önlem Alın: Ev içinde takılabileceğiniz halı ve kabloları kaldırın, kaygan zeminlere dikkat edin ve gerekirse yürüteç gibi yardımcı cihazlar kullanın.
• Ani hareket değişiklikleri
• 90 Derece Kuralı: Kalçanı 90 dereceden (dik açıdan) fazla bükmemek. Alçak koltuk, sandalye veya yatağa oturmak, çömelmek, yerden bir şey almak için belden eğilmemek, ayakkabı bağlamak için aşırı eğilmemek.
• Kilo Kontrolü: Fazla kilo, proteze binen yükü ve stresi artırır. İdeal kilonuzu korumak, protezinizin ömrü ve sağlığı için önemlidir.

Kalça protezi ameliyatı sonrası iyileşme sürecinde yapılması ve yapılmaması gerekenleri merak ediyorsanız, bu konudaki kapsamlı rehberimize buradan ulaşabilirsiniz.

Kişinin Tercih Rdeceği Protez Ameliyatı ve Cerrahına Bağlı Olarak Kalça Çıkması Riski Nasıl Azaltılır?

-Protez boyutu: Modern teknolojiyle birlikte uyluk kemiği (femur) başı seçenekleri son yıllarda önemli ölçüde artmıştır ve artık protezler herkese uyan tek beden şeklinde değildir.

Uyluk kemiği başı boyutu, kalça çıkmasını önlemeye yardımcı olmak için ayarlanabilir.

-Protez malzeme ve dizaynı: Kalça protezlerinde başlıca metal, plastik ve seramik gibi malzemeler kullanılır. Protez çıkması ihtimalini azaltan büyük baş kullanımı, her ikisi de hareketli iç içe ikili baş teknolojileri, kilitli ve yarı kilitli sistemler hastaya uygunluğu ve hekim seçimine göre kullanılabilir.

–Cerrahi yöntem: Ameliyat esnasında protez parçalarının uygun açıda yerleştirilmesine rehberlik gösteren robotik cerrahi ve navigasyon sistemlerinin kullanılması, kalça çıkmasını önlemede çok önemli bir yere sahiptir. Ayrıca deneyimli cerrahların yaptığı kalça protezi ameliyatlarında çıkık oluşma riski de çok düşüktür. Deneyimli cerrahlarımız ve tedavilerimiz hakkında bilgi almak için bize ulaşabilirsiniz.