Osteoartrit (Kireçlenme) Nedir? Nedenleri ve Tedavisi
Halk arasında çok yaygın görülen artrit, yaşlanmanın kaçınılmaz bir parçası olarak bilinir. Ancak sanılanın aksine, gelişen tedavi yöntemleri ile daha iyi yaşlanmak ve artritten etkilenmemek mümkündür. Bu yazı, artritin en sık rastlanan çeşidi olan osteoartrit (kireçlenme) hakkındadır.
Yazının devamında osteoartritin ne olduğu, nedenleri ve belirtileri hakkında aradığınız cevapları bulabilirsiniz. Aynı zamanda osteoartriti önlemek, onunla yaşamak ve mücadele etmek için ihtiyacınız olan araçların neler olduğunu öğrenebilirsiniz. Bu sayede kireçlenmenin hayat kalitenizi düşürmesinin önüne nasıl geçebileceğiniz hakkında farkındalık kazanabilirsiniz.
İçindekiler:
- Osteoartrit Nedir?
- Osteoartritin Nedenleri Nelerdir?
- Osteoartrit Belirtileri
- Osteoartritin En Sık Görüldüğü Eklemler Hangileridir?
- Osteoartriti Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?
- Osteoartrit ile Yaşamak
- Sıkça Sorulan Sorular
Osteoartrit Nedir?
Osteoartrit, halk arasında “kireçlenme” adıyla bilinir. Bazı durumlarda, eklemlerdeki kıkırdak dokuda dejeneratif değişiklikler meydana gelir. Bunun sonucunda kemikler birbirine sürtünüp aşınır ve osteoartrit meydana gelir.
“Kıkırdak dokudaki dejeneratif değişiklikler ne demek?” sorusunu cevaplamak için, artrit (eklem iltihaplanması) ve kireçlenme ilişkisi incelenmelidir. Tüm bunlara dair bilgilere yazının devamında erişebilirsiniz.
Artrit Nedir?
Artrit, bir veya birden fazla eklemi tutan iltihaplanmayı ve şişliği ifade eden bir terimdir. Bu iltihaplanma, ekleme hareket imkânı veren eklem sıvısının (sinovyal sıvı) zamanla azalmasına sebep olur.
Kıkırdakta artrit ve yaralanma gibi nedenlerden dolayı bozulmalar meydana gelir. Bu bozulmalar, kıkırdağın şok emici ve sürtünmeyi engelleyici özelliklerini kaybetmesine neden olur. Bu nedenle kemikler, travma kaynaklı hasarlara karşı savunmasız hale gelir ve kireçlenme oluşur.
Kıkırdak dokunun bu şekilde normal yapı ve fonksiyonunu kaybetmesine dejenerasyon denir. “Osteoartrit ne demek?” sorusunun bir diğer cevabı olan “dejeneratif eklem hastalığı” tanımı da buradan gelmektedir. Kıkırdak dejenerasyonu, kireçlenme sebeplerinden yalnızca biridir. Osteoartritin diğer nedenlerini ve çok daha fazlasını yazının devamında bulabilirsiniz.
Osteoartritin Nedenleri Nelerdir?
Kireçlenmenin pek çok etkeni olabilir. Osteoartrit doktorlar tarafından bazen birincil veya ikincil olarak adlandırılır. Birincil osteoartritte, temel neden bilinmemekle birlikte, yaş, fazla kilo ve genetik faktörlerin önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir.
Bazı bilim adamları birincil osteoartritin tekrarlayan küçük yaralanmalarla başladığını düşünmektedirler. Kıkırdak bir süre kendini onarabilir ancak zamanla bu yeteneği kaybeder.
İkincil osteoartrit, hastalık daha önemli yaralanmalardan kaynaklanır (örneğin, bir ekleme yakın kırık), daha önceden geçirilen romatoid artrit gibi iltihaplı hastalıklar veya hemofili gibi bozukluklar nedeniyle oluşabilir. Bu etkenler şunlardır:
Yaş ve Cinsiyet
İlerleyen yaşla birlikte eklem hastalıklarının görülme sıklığı, pek çok kronik hastalıkta olduğu gibi artar. Yaşı 50’nin üzerinde olan bireyler risk grubunda görülür. Ancak gelişen tedavi imkânlarından faydalanarak ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarına sadık kalarak iyi yaşlanmak ve osteoartritten etkilenmemek mümkündür. Yaşı 65’in üzerinde olan bireylerde kireçlenme görülme oranı; kadınlarda %42.1, erkeklerde ise %31.2’dir.
Obezite
Obezite (şişmanlık), özellikle dizde görülen osteoartrit için bir risk faktörü oluşturur. Mikroplarla mücadele etmek için vücudun bir yerine aşırı kan hücum etmesi ile o bölgede enflamasyon (yangı) oluşur. Bu yangı; kızarma, şişkinlik, ağrı ya da ısı ile belirir. Obezitenin enflamasyonu artırıcı (pro-inflamatuar) özelliği osteoartrit riskini de artırır. Bunun yanı sıra fazla vücut ağırlığı yüzünden eklemlere binen aşırı yük de osteoartrit oluşmasına katkıda bulunur.
Genetik Etkenler
Aile geçmişinde osteoartrit bulunan bireylerde, bu rahatsızlığın görülme olasılığı artar. Bağ dokulardaki gevşeklik, güçsüzlük ve yetersizlik sebebiyle eklemlerin normalden daha hareketli ve esnek olması (hipermobilite), kireçlenme riskini artırır. Ehlers, Danlos Sendromu gibi bazı genetik hastalıklar da osteoartrit oluşumunda rol oynamaktadır.
Menisküs Yırtıkları
Menisküs, diz ekleminin yüzeyinde bulunur ve vücut ağırlığını ekleme eşit şekilde dağıtır. Menisküsün yırtılması (menisküs kök yırtığı), ekleme binen yükü artırarak aşınmalara neden olur.
Diğer Etkenler
Kireçlenmeye doğrudan ya da dolaylı olarak sebep olan diğer etkenler ise;
- Ciddi şekilde zarar görmüş eklemler (Bu zarar mevcut bir durumdan kaynaklanmış ya da daha önceden oluşmuş olabilir.),
- Romatoid artrit (iltihaplı romatizma) ve gut hastalığı gibi romatizmal hastalıklar,
- Avasküler nekroz (Kemiklere gelen kanın akışının tam olarak engellenmesi ya da azalması sebebiyle kemik dokusunun ölmesi),
- Gelişimsel kalça displazisi (bebekler veya küçük çocukların kalça eklemi düzgün gelişmediğinde meydana gelen durum),
- Kemik veya eklem yapılarının yanlış hizalanması,
- Kasların yeterli eklem desteğini sağlamaması,
- Eklemin büyük yaralanmalara sebep olabilen ağır bir iş veya spor yüzünden aşırı kullanımıdır.
Artritin en sık görülen türü olan osteoartritin oluşumunda bu kadar etkenin rol oynaması, belirtilerin dikkate alınması gerektiğini gösterir. Özellikle %70-80 oranında bu hastalıkla mücadele eden 65 yaş üstü grubun, osteoartrit belirtilerini fark ettiğinde ihmal etmeden bir ortopedi ve travmotoloji uzmanına görünmesi önerilir.
Osteoartrit Belirtileri
Artrit türlerinin ortak belirtileri vardır. Bazı belirtiler ise osteoartritte görülmez. Bunları bilmek kireçlenmenin teşhisinde ayırt edici olduğu için önemlidir.
Artrit türlerinin ortak belirtileri;
- Yürürken, ayakta dururken ve eğilirken eklemde artan ağrı ve sertlik,
- Azalan hareket aralığı ile birlikte eklemin kitlenmesi ve hareket edememe,
- Eklem bölgesinde şişlik,
- Etkilenen eklem hareket ettirildiğinde çıtlama sesi duyulmasıdır.
Osteoartritte görülmeyen bazı artrit belirtileri;
- Ateş,
- Kilo kaybı,
- Çok sıcak ya da kırmızı eklemlerdir.
Bu özellikler başka bir durumu ya da artrit tipini düşündürür. Osteoartrit, tanısı zor koyulan ve tüm eklemleri etkileyen bir hastalıktır. Bu nedenle hastanın kas, kemik ve eklem hastalıkları alanında donanımlı bir hastanede, deneyimli bir hekim tarafından görülmesi, osteoartrit belirtilerinin doğru tespit edilmesini ve osteoartrit tedavisini kolaylaştırır.
Osteoartritin En Sık Görüldüğü Eklemler Hangileridir?
Osteoartrit, vücuttaki tüm eklemleri etkileyebilir. Ancak bazı eklemlerde daha yaygın olarak görülür. Peki, osteoartrit en sık hangi eklemi tutar? Kireçlenmeden en sık etkilenen eklemler; eller, kalça, diz ve omurgadır. Bununla birlikte; diz osteoartriti, kalça osteoartritinden daha sık görülmektedir. Aynı zamanda, yaşlılarda en sık görülen fiziksel yetersizliğin osteoartrite bağlı diz ağrısı olduğu belirlenmiştir.
- Diz: Diz osteoartriti,65 yaş üzerindeki kişilerin %10-30’unda görülür.
- Kalça: Erkeklerde görülme oranı %11,5 iken; kadınlarda bu oran %11,6’dır.
- Eller: Genellikle distal interfalangeal eklemlerde (elin parmak ucuna yakın eklemler) görülür.Kadınlarda görülme oranı %44.2 iken; erkeklerde bu oran %37.7’dir.
- Omurga: Kireçlenmenin L4-L5 omurlarında (kuyruk sokumuna yakın omurlar) görülmesi daha yüksek bir ihtimaldir. 65 yaş üstü bireylerde, servikal bölgede (boyun bölgesi) kireçlenmenin görülme oranı %57 iken bu oran lomber (bel) bölgede %89’dur.
- Birinci metatarsofalangeal (MTP) eklemin osteoartriti: Ayak kireçlenmesinin en yaygın şeklidir ve 50 yaş ve üzerindeki kişilerin yaklaşık %8’ini etkiler.
Osteoartriti Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?
Sağlıklı yaşam tercihleri yaparak osteoartrit riskini azaltmak mümkündür. Kireçlenmenin önüne geçebilmek için yapılabilecek seçimlerden bazıları:
- Aktif bir yaşam tarzı benimseyerek düzenli olarak spor yapmak,
- Artrite iyi gelen gıdaları da tükettiğiniz gıdalar arasına dâhil ederek düzenli ve sağlıklı beslenmek,
- Gün içerisinde doğru vücut pozisyonunda durmaya ve bu iyi duruşu korumaya çalışmak,
- Gün içerisinde uzun saatler aynı pozisonda kalmaktan kaçınmaktır.
Osteoartrit İle Yaşamak
Osteoartrit, yaşam kalitesini düşürür. Devamlı olarak hissedilen ağrı ve sertlik hissi, hareketlerin kısıtlanmasına sebep olur. Bu durum hastanın gündelik hayatında aksamalara yol açar. İhtiyaçların karşılanmasında çekilen güçlük, fiziksel aktivitelerde zorlanma ve sosyal hayata karışamamak; hastaları psikolojik yönden olumsuz etkiler.
Fakat osteoartrit belirtilerini ve etkilerini hafifletmek veya ilerlemesinin önüne geçmek mümkündür. Bunun için hastanın kireçlenme ile nasıl yaşaması gerektiği hakkında farkındalık kazanması gerekir. Hastanın osteoartritle yaşamasını kolaylaştırması, tıpkı osteoartriti önlemek için yapılması gerekenler gibi sağlıklı yaşam alışkanlıklarını hayata dâhil ederek olur. İdeal kiloya gelmek ve bunu korumak, sağlıklı beslenmek, düzenli olarak egzersiz yapmak bunların başlıcalarıdır.
Hastanın bakımından sorumlu hemşireler başta olma üzere sağlık çalışanlarının, hastanın sağlıklı yaşam alışkanlıkları hakkında farkındalık kazanması konusunda önemli görevleri vardır. Bu görevlerden bazıları;
- Hastaya uygun diyetin belirlenmesi ve hastanın diyeti uygulamak için teşvik edilmesi,
- Reçeteli ve reçetesiz olarak kullandığı ilaçlar ve takviyelerin sorgulanıp düzenlenmesi,
- Sağlık bakım ihtiyaçlarının azaltılması,
- Hastaya uygun fizik tedavi egzersizleri belirlenmesi,
- Hastanın eklem fonksiyonunu geri kazanıp hareket kısıtlılığının azalmasında egzersizlerin rolü hakkında bilinçlendirilmesidir.
Osteoartrit (Kireçlenme) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Osteoartrit romatizmal bir hastalık mı?
Romatizma kelimesi, kemik, kas ve eklemlerin etrafındaki ağrı ve acıyı ifade etmek için kullanılır. İltihaplı ve iltihaplı olmayan romatizma olarak ikiye ayrılır. Eklem iltihaplanması sonucu meydana gelen osteoartrit, toplumda en fazla görülen romatizmal hastalıktır.
Osteoartrit tedavisi var mı? Osteoartrit tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?
Kireçlenmeyi tamamen iyileştirmeye yönelik bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak kireçlenmenin evresine göre, etkilerini azaltmak ve ilerlemesini yavaşlatmak için başvurulan tedavi yöntemleri;
- reçeteli ve reçetesiz ağrı kesici ilaçlar,
- steroid (iltihap önleyici kortizonlu ilaçlar) olmayan anti-inflamatuarlar (iltihap ve ödem önleyici ilaçlar),
- eklem içi enjeksiyonlar,
- fizik tedavi egzersizleri,
- Yardımcı cihazlar,
- artroskopi uygulaması (eklemin içine çok ince bir delikten girip eklem içini bir kamera ile ekrana aktararak gözleme),
- Hastanın ağrılarının ve hareket kısıtlılığının hayat kalitesini çok düşürdüğü durumlarda, günlük aktivitelere geri dönebilmesi için total eklem protezi ameliyatıdır.
Osteoartrit tedavi edilmezse ne olur?
Kireçlenmeye neden olan birçok durum olduğu gibi, kireçlenmenin de neden olabileceği birtakım problemler vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Eklemlerdeki kireçlenme, zamanla tendonların ve bağların aşırı gerilmesi ve sürtünmesine yol açabilir. Bunun sonucunda dokularda iltihaplanma meydana gelebilir.
- Kıkırdağın aşınması ve bozulması sonucunda kemikler, aşınmayı telafi etmek için küçük ve düzensiz kemik çıkıntıları (osteofit) oluşturabilir. Zamanla bu çıkıntılar büyüyüp kemikler arasında sürtünmeye neden olabilir.
- Artrite bağlı eklem hastalıklarında görülebilen baker kisti, osteoartrit sonucunda da meydana gelebilir.
Osteoartrit için hangi doktora gidilir?
Osteoartit ve diğer eklem problemleri için Ortopedi ve Travmotoloji bölümüne gidilir. Alanında uzman ortopedi ve travmotoloji doktorları, tanı için gerekli muayene ve tetkikleri gerçekleştirir. Teşhis koyduktan sonra izlenecek tedavi yöntemini belirler ve hastayı bu konuda bilgilendirir. Tedavi sürecinde düzenli aralıklarla hastayı takip eder ve mevcut duruma göre hastayı yönlendirir.
Siz de, çok sık karşılaşılan ve tedavi edilmediğinde gündelik yaşamı zorlaştıran osteoartritten şüpheleniyor olabilirsiniz. Yaşam kalitenizi korumak ve kireçlenmenin etkilerini olabildiğince azaltmak için belirtileri görmezden gelmeyip bir hekime başvurmalısınız. Sorularınızı sormak ya da Turan&Turan’ın alanında uzman ortopedi ve travmotoloji doktorlarından randevu almak için iletişim bölümünden irtibata geçebilirsiniz.
