İçindekiler:

• MR (Emar) Nedir?
• MR Görüntüleme Nasıl Yapılır? Çalışma Prensibi Nedir?
• MR Görüntüleme Ne İçin Kullanılır?
• MR, Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Röntgen Arasındaki Fark Nedir?
• MR Görüntüleme Güvenli Midir?
• MR Çekiminin Yan Etkileri Var Mı?
• MR Kime Çekilmez?
• Eklem Protezi Olan Hastalarda MR Çekimi Yapılır Mı?

Eklem protezi veya metal implant olan kişilerde MR (Emar) yani manyetik rezonans görüntüleme çekimi yapılıp yapılamayacağı pek çok hasta hatta bazen doktorlar için bile cevabı bilinmeyen bir soru ve endişe kaynağı olabiliyor. Genellikle, diz veya kalça protezi ameliyatı sonrası metal implant parçalarının hastayı veya MR cihazının düzgün çalışmasını etkileyebileceği düşünülür. Peki, implantı olan hasta MR çektirebilir mi? MR çekimi kimlere yapılamaz?

Vücudumuz, organize halde kusursuz çalışan bir fabrika gibidir. Bazen bir hasar meydana geldiğinde sorunun kaynağını görmeye ihtiyaç duyulur. Çoğu zaman sadece fiziksel muayeneler veya dış gözlemler yeterli olmaz ve vücudun içini görerek sorunun teşhis edilmesi gerekir.

Röntgen, MR (Emar), bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görsel tarama yöntemleri vücudun belirli bölgelerinin görüntülenmesini sağlayan tarama türleridir. Manyetik rezonans görüntüleme (MR) tekniği, x-ışınlarına veya iyonlaştırıcı radyasyona ihtiyaç duymadan vücuttaki organların ve dokuların ayrıntılı görüntülerini elde etmenin bir yoludur.

Bir yaralanma, hastalık süreci veya anormal bir durumun mevcut olup olmadığını gösteren görüntüler oluşturmak için hızla değişen manyetik alanlar, radyo dalgaları ve bilgisayar kullanılarak MR taraması gerçekleştirilir (Resim 1). 

MR cihazı güçlü bir manyetik alan oluşturduğundan, bu manyetik alanla etkileşime girebilen metallerin varlığı hastaya zarar verebilir veya görüntünün bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle, kalp pili, koklear implant, yapay kalp kapakçıkları gibi implantları olan hastalara genellikle MR önerilmez. Ancak, günümüzde MR görüntüleme cihazlarının çoğu ortopedik implantlarla uyumludur ve manyetik alandan etkilenmeyen implantlar kullanıldığında eklem protezi olan hastalarda MR çekimi bir sorun oluşturmaz.

MR (Emar) Nedir?

Kısaca MR veya Emar olarak bildiğimiz Manyetik Rezonans Görüntüleme yöntemi, vücudun ayrıntılı görüntülerini elde etmek için güçlü manyetik alanlar ve radyo dalgaları kullanan bir tarama türüdür. MR görüntüleme tekniği radyasyon içermez, böylece hastalar radyasyonun zararlı etkilerine maruz kalmazlar. MR cihazı, güçlü mıknatıslar içeren büyük bir tüp gibidir. Peki MR neyi görüntüler? Beyin ve omurilik, kemik ve eklemler, göğüs, kalp, kan damarları ve karaciğer gibi iç organlar dahil vücudun hemen hemen her bölümünü incelemek için MR çekimi yapılabilir.

MR cihazı, bir tüpe benzer ve tarayıcının içine doğru taşınan düz bir yatak bulunur. MR çekimi sırasında bu yatağa uzanırsınız. Vücudunuzun görüntüleme yapılacak kısmına bağlı olarak, baş veya ayaklardan başlayarak yatak cihaza doğru taşınır. Manyetik alan ve radyo dalgaları kullanılarak MR çekimi gerçekleştirilir (Resim 2).

MR Görüntüleme Nasıl Yapılır? Çalışma Prensibi Nedir?

Manyetik rezonans çalışma prensibi, manyetik alan üreten güçlü mıknatıslar kullanarak vücuttaki protonların manyetik alanla hizalanması ve oluşan sinyallerle görüntülerin elde edilmesine dayanır.

İnsan vücudunun yaklaşık %60’ı sudan oluşur, su ise hidrojen ve oksijen atomları içeren su moleküllerinden meydana gelir. Her hidrojen atomunun merkezinde proton adı verilen daha da küçük bir parçacık bulunur. Bu protonlar küçük mıknatıslar gibidir ve manyetik alanlara karşı oldukça hassastırlar. Manyetik rezonans görüntüleme tekniğinin prensibi insan doğasının bu özelliğinden yararlanır.

MR cihazı gibi güçlü tarayıcı mıknatısların olduğu bir alanda, vücudunuzdaki protonlar, tıpkı bir mıknatısın pusulanın iğnesini çekmesi gibi, aynı yönde dizilir. Manyetik alan ve radyo dalgaları kullanılarak oluşturulan sinyaller ile vücuttaki protonların tam konumu hakkında bilgi sağlanır. Aynı zamanda, farklı doku türlerindeki protonlar farklı sinyaller üretir, böylece vücuttaki farklı doku türleri arasında ayrım yapmaya da yardımcı olurlar.

Bir bilgisayar ekranında milyonlarca karmaşık resmin oluşturulması gibi, vücuttaki milyonlarca protondan gelen sinyaller, vücudun iç kısmının ayrıntılı bir görüntüsünü oluşturmak için birleştirilir. Böylece tarama yapılan vücut bölgesi görüntülenmiş olur. Peki MR zararsız mı? MR görüntüleme yöntemi radyasyon içermez, manyetik alandan yararlanır. Böylece, radyasyonun neden olduğu zarar ve yan etkilere neden olmaz.

MR cihazı, bu alanda eğitim almış teknik ekip tarafından çalıştırılır ve ayrı bir odadan kontrol edilir. Çekimi gerçekleştiren tekniker tarama boyunca sizi bir monitörden görebilir ve gerek duyduğunuzda iletişime geçebilirsiniz.

Tarama sırasında, güçlü tıklama sesleri duyabilirsiniz. MR cihazı neden ses çıkarır sora bilirsiniz! Bu ses MR cihazının bobinlerinde açılıp kapatılan elektrik akımıdır ve endişelenecek bir durumu belirtmez. MR çekimi, görüntülenecek alanın boyutuna göre 15-90 dakika arasında sürebilir ve görüntüleme boyunca mümkün olduğunca sabit durmanız istenir.

MR Görüntüleme Ne İçin Kullanılır?

Manyetik rezonans görüntüleme tekniği, vücudun farklı bölümlerini etkileyebilecek çok sayıda potansiyel problemi veya anormal durumu teşhis etmek için kullanılır. Genel olarak MR çekimde, sağlıklı veya anormal dokular arasındaki farklılıkları gösterebilen resimler oluşturur.

MR neyi görüntüler diye sorarsanız; beyin, omurga, eklemler (örneğin diz, omuz, kalça, bilek ve ayak bileği), karın, pelvik bölge, göğüs, kan damarları, kalp ve diğer vücut kısımlarını incelemek için MR çekimi istenebilir. Böylece, şikayetlerinizle ilgili durumu teşhis etmek, tedavi planlamak ve daha önce uygulanan bir tedavinin ne kadar etkili olduğunu değerlendirmek için MR görüntüleme kullanılabilir.

MR çekimi, ortopedik sorunları teşhis ve tedavi etmek için kullanılan önemli yöntemlerden biridir. Ortopedi doktorları kemikleri, kasları, bağ ve tendonları, kıkırdağı ve omurgayı etkileyen bozuklukları ve yaralanmaları doğru bir şekilde teşhis edebilmek ve uygun tedavi planı oluşturmak için MR, röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemlerine başvururlar (Resim 3).

MR çekimi ile yumuşak dokuların ve kemik yapılarının güvenilir ve ayrıntılı görüntüleri elde edilir. Böylece yırtık bir kas, bağ, tendon veya kıkırdak teşhis edilebilir, ayrıca kireçlenme, bel fıtığı, kalça veya pelvik problemler gibi sorunlar tanımlanabilir.

MR, Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Röntgen Arasındaki Fark Nedir?

Sıkça sorulan sorulardan biri de ‘MR ve tomografi aynı mıdır? Röntgen (X-ışınları), MR ve bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları özellikle ortopedik sorunların teşhisinde yaygın kullanılan görüntüleme yöntemleri olmakla birlikte yöntemler arasında farklar bulunmaktadır.

Kemiklerdeki çıkık ve kırıkların yanı sıra tümör oluşumu gibi durumları tespit etmek için röntgen çekimleri istenebilir. Röntgen, 2-boyutlu görüntü sağlar ve bazı durumlarda kas hasarı, yumuşak dokular veya diğer vücut organları ile ilgili sorunları teşhis etmede yetersiz kalabilir.

Bununla birlikte, BT taramaları daha ayrıntılı görüntüleme sağlamak için kullanılan bir tür gelişmiş röntgen cihazlarıdır ve BT ile 3-boyutlu görüntü elde edilir. Böylece röntgen çekimleri ile tespit edilemeyen durumlarda BT taraması istenebilir. 

Röntgen ve BT taramalarının her ikisi de görüntü üretmek için iyonlaştırıcı radyasyon kullanır. Özellikle sık tekrarlanan BT taramalarında vücudun radyasyona maruz kalması başta kanser riski olmak üzere oldukça zararlı olabilir. Yüksek yoğunlukta radyasyona maruz kalmak hücrelere ve DNA’ya zarar verebilir, genetik hasara yol açabilir ve sağlık açısından risk oluşturur.

Ancak, MR tekniği görüntüleme oluşturmak için iyonlaştırıcı radyasyon içermez, bunun yerine manyetik alandan faydalanılır. Yani BT veya röntgenden farklı olarak, MR görüntülemesinde radyasyona maruz kalmazsınız. MR taraması radyasyon içermediğinden, vücudun herhangi bir bölümünü görüntülemede güvenli bir işlemdir.

Yumuşak doku, bağ veya organlarınızın daha ayrıntılı bir görüntüsüne ihtiyacınız varsa, genellikle MR önerilir. İç organlar gibi bir bölgenin genel görüntüsüne ihtiyacınız varsa, bir kırık veya kafa travması nedeniyle inceleme gerekiyorsa, genellikle BT taraması önerilir. Doktorunuz size belirtilerinize göre MR veya BT taraması gerekip gerekmediğine dair öneride bulunacaktır.

MR Görüntüleme Güvenli Midir?

MR çekimi güvenli midir? Manyetik rezonansın zararları var mıdır?  Soruları pek çok hastanın merak ettiği konulardan biridir. MR çekimi ağrısız bir işlemdir ve tarama esnasında kullanılan manyetik alan bilinen herhangi bir doku hasarına neden olmamaktadır. Bu nedenle MR çekimi ağrısız ve güvenli bir işlem olarak kabul edilir. Klostrofobiniz varsa yani kapalı ve dar alanlarda bulunmak size rahatsızlık veriyorsa, MR çekiminden endişe duyuyor olabilirsiniz. Ancak, modern manyetik rezonans görüntüleme cihazları ve tarama esnasında teknik ekip ile iletişime geçebiliyor olmanız bu endişeyi yenmenize yardımcı olacaktır.

MR taraması sırasında kullanılan manyetik alanların ve radyo dalgalarının insan vücudu için bir risk oluşturup oluşturmayacağına dair kapsamlı araştırmalar yapılmış ve bir risk olduğunu gösteren herhangi bir sonuç bulunmamıştır. Bu durum MR taramalarının güvenilir işlemlerden biri olduğunu göstermektedir. Ayrıca, manyetik rezonans görüntüleme radyasyon içermediğinden, bu yöntem sırasında radyasyona maruz kalma riski yoktur.

MR Çekiminin Yan Etkileri Var Mı?

MR çekiminin bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur, bununla birlikte kapalı alan korkusu veya anksiyetesi (kaygı bozukluğu) olan hastalara çekim sırasında rahatsızlık hissetmemeleri için verilen sakinleştirici ilaçlar hafif yan etkiler gösterebilir (İlaçlı MR).

İlaçlı MR çekimlerinde hastaya damar yolu üzerinden uygulanan kontrast ilaçlar da kısa süreli baş dönmesi, mide bulantısı veya alerjik reaksiyon gibi yan etkilere neden olabilir. Ancak, genel olarak MR çekimi yan etkisi bulunmayan bir yöntem ve zararsız olarak bilinmektedir.

MR Kime Çekilmez?

Güçlü bir manyetik alan oluşması nedeniyle bazı durumlarda MR çekimi yapılması önerilmeyebilir. Örneğin; hastada implante edilmiş kalp pilleri, anevrizma klipsleri, nörostimülatörler, koklear implantlar gibi durumların MR çekilmez.

Peki MR hamilelere zarar verirmi? Hamilelerde de anne ve bebeğin sağlığını ilgilendiren önemli durumlarda MR çekimi istenebilmektedir. Ancak, amniyotik sıvının sıcaklığında zararlı bir artış olması ihtimaline karşı hamileliğin özellikle ilk 3 aylık döneminde MR çekimi önerilmemektedir. Gebeliğin daha ileri aylarında ise kontrast madde verilmeden MR çekimi yapılabilmektedir. Hamileyseniz veya hamile olabileceğinizden şüpheleniyorsanız, doktorunuzu bilgilendirmeyi unutmayın.

Bazı MR incelemelerinde görüntülemenin iyileştirilmesine ve daha iyi bilgi almaya yardımcı olmak için kontrast bir boyar madde damara enjekte edilebilir. Diğer ilaçlı görüntüleme yöntemlerinde de olduğu gibi bu ilaca karşı alerjik reaksiyon riski oluşabilir. Özel tıbbi durumlarınızı doktorunuzla konuşarak endişelerinizi paylaşmanız, nadir de olsa bazı riskleri önlemek için önemlidir.

Eklem Protezi ve İmplantı Olan Hastalarda MR Çekimi Yapılır Mı?

Eklem protezi olan hastalar da MR taramasına ihtiyaç duyabilir. Özellikle ameliyat sonrası eklem proteziyle ilgili sorunlarda ve revizyon cerrahisi gerektiren durumlarda sorunun belirlenmesi için görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulur. Öyle ki, yapılan çalışmalarda MR görüntülemenin diz protezi ameliyatı sonrası komplikasyonları olan hastalarda tanı, takip, risk sınıflandırması ve cerrahi planlama gibi konularda önemli bilgilerin elde edilmesine katkı sağladığı gösterilmiştir. Burada önemli olan protezde ferromanyetik olarak bilinen mıknatıstan etkilenen metallerin kullanılıp kullanılmadığıdır.

MR çekimine dair en merak edilen ve endişe duyulan konulardan biri diz ve kalça protezi olan hastalarda MR taramasının yapılıp yapılmayacağıdır. MR güçlü mıknatıslar kullanan ve manyetik alandan yararlanan bir cihazdır. Bu nedenle vücut üzerindeki veya içindeki bazı metal parçalar bu manyetik alanla etkileşime girebilir, hastaya zarar verebilir veya görüntünün bozulmasına yol açabilir. Ancak, bu durum her implant ve protez için geçerli değildir. 

Vücudunuzda metal bir parça olması, kesinlikle MR taraması yaptıramayacağınız anlamına gelmez.

Kalp pili, işitme kaybı için kullanılan koklear implantlar, yapay kalp kapakçıkları, beyin kan damarlarına takılan metal klipsler gibi implantlara sahip hastalarda MR önerilmemektedir. Bununla birlikte, implantın hangi malzemeden yapıldığına bağlı olarak kalça ve diz protezi gibi diğer implant türleri MR için engel oluşturmaz ve genel olarak metalik ortopedik implantlar MR’dan etkilenmez.

Ortopedik ve dental implantlar metal olmalarına rağmen manyetik değildirler (demir içermezler). Bu nedenle, ameliyattan sonra yaklaşık 6 hafta geçmiş olması koşuluyla, bir MR makinesinin güçlü manyetik alanına karşı güvenlidirler.

Sonuç olarak, günümüzde geliştirilen teknikler ve malzemeler sayesinde MR incelemesi güvenlik esaslarına dikkat edildiği taktirde güvenli ve faydalı bir görüntüleme yöntemi olarak bilinmektedir.

Diz veya kalça protezi sonrasında MR taraması yaptırmak için genellikle bir engel yoktur. Bazı eski MR tarama ekipmanları protezinizle uyumlu olmayabilir, ancak günümüzde MR görüntüleme cihazlarının çoğu eklem protezi parçalarıyla uyumlu ve güvenlidir. MR taramasıyla ilgili herhangi bir risk olup olmadığından emin olmak için tarama yaptırmadan önce doktorunuzu ve MR çekimini gerçekleştirecek teknik ekibi bilgilendirmeyi unutmayınız.